Pojęcie “praw autorskich” pojawia się ostatnio coraz częściej – nie tylko w mediach czy poradnikach, ale też w codziennych rozmowach. Czym właściwie są te prawa? Komu przysługują? I jakie w związku z tym ma znaczenie umowa o przeniesienie praw autorskich?
Utwór
Pierwsza ważna informacja brzmi – prawa autorskie przysługują do “utworu”. Zacznijmy więc od ustalenia, czym ów utwór jest. Zgodnie z definicją ustawową:
utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia . Co to oznacza w praktyce? Utworem może być wszystko (tekst, obraz, zdjęcie, muzyka, film etc.), pod warunkiem, że to “coś” jest:
- efektem twórczej działalności człowieka,
- oryginalne,
- w jakikolwiek sposób uzewnętrznione.
Prawa autorskie
Ustaliliśmy więc, że prawa autorskie przysługują do utworu. Ale co konkretnie te prawa obejmują?
Autorskie prawa osobiste oznaczają, że jeśli stworzyłeś utwór, to możesz siebie nazywać jego autorem, możesz go podpisywać swoim imieniem i nazwiskiem albo pseudonimem, możesz też zdecydować, kiedy utwór po raz pierwszy zostanie udostępniony. To prawo przysługuje Ci na zawsze i jest niezbywalne.
Autorskie prawa majątkowe obejmują natomiast prawo do korzystania z utworu, do jego rozpowszechniania i otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Te prawa są jak najbardziej zbywalne i właśnie ich może dotyczyć umowa o przeniesienie praw autorskich.
Umowa o przeniesienie praw autorskich a licencja
Umowę o przeniesienie praw autorskich należy odróżnić od licencji. W pierwszym przypadku przenosimy całość przysługujących nam praw. W przypadku licencji zezwalamy jedynie na korzystanie z utworu na określonych warunkach.
Umowa o przeniesienie praw autorskich
Umowa o przeniesienie praw autorskich musi zostać sporządzona w formie pisemnej. W przeciwnym wypadku nie wywoła ona żadnych skutków prawnych.
W umowie trzeba dokładnie określić utwór, którego dotyczy. Może to być utwór już istniejący, albo mający powstać w przyszłości (ale też określony). Można więc na przykład przenieść prawa do już istniejącego projektu budowlanego. Można też umówić się, że taki utwór powstanie i wówczas prawa do niego zostaną przeniesione.
Ponadto w umowie o przeniesienie praw autorskich należy wskazać, jakich pól eksploatacji (czyli sposobów korzystania z utworu) ona dotyczy. Przykładowe pola eksploatacji wymienione zostały w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Najczęściej w umowach wskazuje się właśnie te pola (ewentualnie eliminuje się te, co do których nie ma zgody twórcy).
W umowie o przeniesienie praw autorskich warto określić wynagrodzenie dla twórcy. Często przeniesienie praw autorskich jest jednym z elementów szerszej umowy (np. umowy o dzieło czy umowy o roboty budowlane). Można wówczas wskazać, że wynagrodzenie z tytułu umowy obejmuje wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich (np. do projektu budowlanego czy do projektu aranżacji wnętrz).
Umowa o przeniesienie praw autorskich – jak każda umowa – może i powinna być dostosowana do konkretnych okoliczności. W związku z tym, że pojęcie “utwór” jest tak szerokie, a pól eksploatacji może być tak wiele trudno byłoby stworzyć jeden uniwersalny wzór takiej umowy. Dodatkowo strony mogą wiele kwestii regulować w sposób dowolny – na przykład czas trwania umowy, moment przejścia praw, czy wspomniane już wynagrodzenie.
Należy jednak pamiętać, że stworzenie utworu, a następnie zezwolenie na korzystanie z niego bez zawarcia stosownej umowy (na piśmie), chociażby tylko zawierającej podstawowe kwestie, nigdy nie jest dobrym pomysłem.