1 stycznia 2021 roku to ważna data dla wszystkich, którzy sprzedają swoje towary lub usługi w Internecie. Od tego dnia sprzedaż konsumencka przestanie być największym problemem. Albo może właśnie zacznie, bo od tego dnia także niektórzy przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą będą traktowani – pod pewnymi względami – jak konsumenci. Jakie czekają nas zmiany w prawie konsumenckim? Jakie konkretnie prawa nabędą kupujący? Co powinni wiedzieć sprzedawcy, żeby nie dać się zaskoczyć? Zapraszam do lektury.
Nie będę dokładnie opisywać, jakich konkretnie kupujących będą dotyczyły przedmiotowe zmiany – nazywajmy ich w dalszym ciągu „przedsiębiorcami na prawach konsumenta”. Jeżeli nie znasz jeszcze tego pojęcia albo chcesz sobie odświeżyć jakieś informacje, wszystko co musisz wiedzieć w tym temacie znajdziesz tutaj
Kwestie praw konsumenta regulują obecnie przede wszystkim ustawa z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta oraz ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. Omawiane zmiany w prawie konsumenckim dotyczą właśnie tych dwóch aktów prawnych.
Zmiany w prawie konsumenckim: ustawa o prawach konsumenta
W ustawie o prawach konsumenta nowelizacja została „załatwiona” jednym przepisem. Zgodnie z dodanym w Rozdziale 4 artykułem 38a:
Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Od strony formalnej zmiany w prawie konsumenckim są oczywiste – czytamy rozdział 4 ustawy o prawach konsumenta i wszędzie, gdzie pojawia nam się „konsument” widzimy także przedsiębiorcę na prawach konsumenta.
Wspomniany Rozdział 4 dotyczy prawa odstąpienia od umowy. Zgodnie z art. 27 ustawy o prawach konsumenta:
Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35.
Obecnie prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przysługuje tylko konsumentom.
Umowa zawarta na odległość to umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.
Na temat umowy zawartej na odległość pisałam tutaj
Umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to umowa z konsumentem zawarta:
a) przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy,
b) w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa powyżej,
c) w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron,
d) podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.
Konsument może w ciągu 14 dni zastanowić się, czy otrzymany towar na pewno jest tym, czego potrzebuje. Jeżeli stwierdzi, że nie koniecznie – może bez żadnego uzasadniania swojej decyzji wysłać sprzedawcy oświadczenie, że jednak rezygnuje, a następnie zwrócić towar. Sprzedawca ma obowiązek przyjąć towar i zwrócić pieniądze.
Uprawnienie do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, a więc do odesłania towaru i otrzymania zwrotu pieniędzy, nie przysługuje przedsiębiorcom. (Z wyjątkiem sytuacji, kiedy sprzedawcy sami dadzą im taką możliwość, co się raczej często nie zdarza). I tutaj wielu sprzedawców – tych którzy nie wiedzą, że szykują się zmiany w prawie konsumenckim – może po 1 stycznia 2021 roku przeżyć lekki szok. Na porządku dziennym będą bowiem sytuacje, kiedy mimo dokonania zakupu „na firmę”, prawo do zwrotu towaru będzie kupującemu przysługiwało.
Komu i w jakich sytuacjach? Ponownie odsyłam do pierwszej części tego mini-poradnika
Przedsiębiorcy na prawach konsumenta nabędą prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa ze wszystkimi tego konsekwencjami. W szczególności będą się do nich stosować regulacje dotyczące:
- sposobu liczenia 14-dniowego terminu na odstąpienie od umowy (art. 28 ustawy o prawach konsumenta),
- konsekwencji niepoinformowania o prawie odstąpienia od umowy (art. 29 ustawy o prawach konsumenta),
- dopuszczalnych sposobów złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy (art. 30 ustawy o prawach konsumenta),
- skutkach odstąpienia od umowy (art. 31 ustawy o prawach konsumenta),
- terminie i sposobie zwrotu płatności przez sprzedawcę (art. 32 i art. 33 ustawy o prawach konsumenta),
- terminie, sposobie i kosztach zwrotu rzeczy przez kupującego (art. 34 ustawy o prawach konsumenta),
- obowiązku zapłaty za świadczenia spełnione do momentu odstąpienia od umowy oraz sytuacji, kiedy kupujący nie ponosi tych kosztów (art. 35 i art. 36 ustawy o prawach konsumenta),
- wygaśnięciu umów dodatkowych (art. 37 ustawy o prawach konsumenta),
- sytuacjach, kiedy prawo odstąpienia od umowy nie przysługuje (art. 38 ustawy o prawach konsumenta).
Zmiany w prawie konsumenckim: Kodeks cywilny
Zmiany w prawie konsumenckim dotyczące przepisów Kodeksu cywilnego wprowadzone zostały w podobny sposób – pojawiły się w nim nowe przepisy: art. 3855, art. 5564, art. 5565 oraz art. 5765.
Zgodnie z art. 3855:
Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 3851-3853, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.”;
Art. 3851-3853 dotyczą niedozwolonych klauzul umownych – zawierają ich definicję i przykładowe wyliczenie. Do końca 2020 roku postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Zmiany w prawie konsumenckim przewidują, że od 1 stycznia 2021 roku, postanowienia te nie będą także wiązały przedsiębiorców na prawach konsumenta.
Zgodnie z art. 5564:
Zawarte w niniejszym dziale przepisy dotyczące konsumenta, z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Zgodnie z art. 5565:
Przepisów art. 563 oraz art. 567 § 2 dotyczących kupującego nie stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Zmiany w prawie konsumenckim: Rękojmia za wady
Powyższe regulacje odnoszą się do przepisów dotyczących rękojmi za wady. Rękojmia to temat bardzo obszerny, a jednocześnie budzący ciągle wiele wątpliwości. Kupujący często nie są do końca świadomi swoich praw, a sprzedawcy wykorzystują to wprowadzając do regulaminów niedozwolone postanowienia.
W pewnym uproszczeniu możemy przyjąć, że przepisy dotyczące rękojmi dzielą się na:
- dotyczące konsumentów,
- dotyczące przedsiębiorców,
- dotyczące wszystkich kupujących.
Na czym polega uprzywilejowanie pozycji konsumentów w stosunku do innych kupujących?
Poniżej kilka przykładów.
Kupujący, który chce zgłosić reklamację zakupionego produktu może:
- zażądać naprawy,
- zażądać wymiany rzeczy na nową,
- zażądać obniżenia ceny,
- odstąpić od umowy (jeżeli wada jest istotna).
W przypadku zgłoszenia jednego z żądań wskazanych w punktach 3) i 4), sprzedawca może ich nie przyjąć i zamiast tego wymienić rzecz na nową albo ją naprawić. Sprzedawca sam wybiera pomiędzy wymianą a naprawą, przy czym musi działać niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Jeżeli jednak kupującym jest konsument, może on nie zgodzić się z decyzją sprzedawcy i zażądać wymiany zamiast naprawy albo odwrotnie (z pewnymi wyjątkami).
W stosunku do konsumentów przedsiębiorca musi rozpatrzyć żądanie w ciągu 14 dni. W stosunku do nie-konsumentów powinno to nastąpić w rozsądnym czasie.
Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia zakupu, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili zakupu. W praktyce oznacza to, że to jeżeli zdaniem sprzedawcy rzecz została uszkodzona na skutek działania kupującego, to on będzie musiał to wykazać.
Przykładowe regulacje, wskazane powyżej, nie pozostawiają wątpliwości, że konsument znajduje się w lepszej sytuacji niż każdy inny kupujący. Co więcej, są przepisy które dodatkowo obciążają kupujących będących przedsiębiorcami. Na przykład jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, traci on uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. Ewentualnie, jeżeli wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
Na temat rękojmi można by jeszcze długo, ale wróćmy do głównego wątku. Jak już pisałam, od 1 stycznia 2021 roku przedsiębiorcy na prawach konsumenta zostaną objęci tymi regulacjami dotyczącymi rękojmi, które obecnie odnoszą się tylko do konsumentów. Poza przepisami ogólnymi będą więc mieli – przynajmniej teoretycznie – dodatkowe uprawnienia.
Dlaczego teoretycznie?
A dlatego, że do nowych przedsiębiorców nie odnosi się art. 558 § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
Zasada jest taka, że strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. W przypadku konsumentów – ograniczenie albo wyłączenie rękojmi jest dopuszczalne tylko w ściśle określonych przypadkach i na ogół przedsiębiorcy nie mogą tego robić. Wyłączenie to dotyczy tylko konsumentów i zmiany w prawie konsumenckim, które wejdą w życie po 1 stycznia 2021 roku nic nowego nie w tym zakresie nie przewidują. W tym przypadku, czytając „konsument” nie widzimy tuż obok przedsiębiorcy na prawach konsumenta.
W regulaminach sprzedaży bardzo często albo wyłącza się rękojmię pomiędzy przedsiębiorcami albo ogranicza się ją, dokładnie określając prawa i obowiązki sprzedawcy i kupującego. Po 1 stycznia 2021 roku postanowienia te pozostaną w mocy, a prawdopodobnie pojawi się ich więcej.
Jakie praktycznie wnioski dla sprzedawców płyną z wprowadzenia nowych regulacji?
Sprzedawcy muszą, a przynajmniej powinni:
- stworzyć system weryfikacji kupujących pod kątem posiadanego przez nich statusu (konsument/ przedsiębiorca/ przedsiębiorca na prawach konsumenta),
- uregulować kwestie odstąpienia od umowy w przypadku przedsiębiorców na prawach konsumenta,
- dokonać przeglądu regulaminów pod kątem wychwycenia ewentualnych klauzul niedozwolonych,
- zweryfikować swoje procedury reklamacyjne i uprawnienia wynikające z przepisów o rękojmi przysługujące przedsiębiorcom.
Jeżeli chcesz wiedzieć, jakie są moje pomysły na zmierzenie się z przedstawionymi wyzwaniami koniecznie śledź mój profil na FB i zaproś mnie do swojej sieci na LinkedIn.